Als je een video niet (goed) kan zien, hoe kan je de video dan wel “bekijken”? Veel informatie in video’s krijg je door middel van het beeld. Een deel ook via geluid; door wat er wordt gezegd en door belangrijke geluiden die te horen zijn. Als je blind of slechtziend bent krijg je misschien niet alle informatie mee. Daarom is het belangrijk dat je ook alles hoort wat je ziet.
Niet horen wat je (niet) ziet
Stel je ziet helemaal niets en je wilt weten hoe je koffie zet. In onderstaande video wordt in 10 stappen uitgelegd hoe je dit doet. We hebben het beeld helemaal weggehaald. Luister goed naar de geluiden. Weet jij wat je moet doen om “toegankelijke koffie” te zetten?
Waarschijnlijk heb je er weinig van begrepen. Dat is ook niet zo gek. De video bestaat alleen uit achtergrondgeluiden. Je kunt misschien nog net het koffiezetapparaat herkennen tussen de geluiden, maar verder wordt het erg lastig.
We hebben een voice-over toegevoegd aan de video. Start de video en doe dan je ogen dicht! (Echt doen hè!) Kun je nu wel alles volgen?
Start tot slot de video nog een keer, maar bekijk ‘m dan gewoon met je ogen open. Nu is vast alles duidelijk.
Vertel wat je ziet
Een goede video kun je ook volgen met je ogen dicht. Een verteller of voice-over zorgt voor extra informatie. Een verteller komt vaak voor bij verhalende video, zoals een film.
Hieronder staat een video met een scène uit de film “Pirates of the Carribean”. Start de video en doe dan eerst je ogen weer dicht!
Onderstaande video is niet toegankelijk, want deze heeft geen audiodescriptie. Dit is bewust geplaatst als voorbeeld hoe het is om deze video te kijken zonder te zien.
Hoeveel heb je meegekregen van wat er gebeurt? Je hoort de filmmuziek, je hoort een keer iets in water plonzen, er is wat rumoer en aan het einde hoor je voetstappen. Maar weet je ook wat er is gebeurd?
Als informatie alleen via beeld wordt overgebracht – zoals in deze scène – dan krijg je totaal niet mee wat er gebeurt als je dit niet (goed) kunt zien. Dit is natuurlijk heel frustrerend! Als er een verteller zou zijn, dan zou je veel meer van de video begrijpen als je deze niet zou zien. In bovenstaande video zou de verteller kunnen klinken als dit:
“Captain Jack Sparrow staat op de mast van een schip op zee en kijkt naar de kust in de verte. Hij kijkt naar beneden en springt van de mast af op het dek van het schip, waar een laag water in staat. Hij pakt een emmer en hoost water uit het schip. Dan ziet hij aan een rots op zee drie lijken van piraten die zijn opgehangen. Hij vaart erlangs en neemt zijn hoed voor ze af. Bij de piraten hangt een bord met de tekst “Pirates Ye Be Warned”. Hij vaart langs een groep mensen vlak bij de kade. Ze laden en lossen een schip. De mensen kijken en wijzen naar hem. Ondertussen vaart hij verder, terwijl zijn schip steeds verder zinkt, totdat hij precies bij de steiger is. Hij stapt van het schip op de steiger en loopt verder over de steiger. Zijn schip is gezonken”.
Als deze informatie verteld wordt bij dit fragment, is het duidelijk wat er allemaal gebeurt in deze (nog geen) anderhalve minuut. Zonder deze informatie heb je geen idee wat er zich afspeelt, als je dit niet kunt zien.
Voor blinden en slechtzienden
Slechtziendheid komt voor in verschillende vormen en heeft verschillende oorzaken. Mensen kunnen bijvoorbeeld wazig zien, iets dubbel zien of maar een klein gedeelte van het gezichtsveld zien. Sommige mensen kunnen alleen nog licht en donker onderscheiden.
Van de ongeveer 300.000 mensen met een visuele beperking in Nederland, zijn er circa 200.000 mensen (ernstig) slechtziend, waarvan ongeveer 50.000 blind.
Bron: https://www.bartimeus.nl/visuele-beperkingen/slechtziend
Slechtziendheid kan veroorzaakt worden in het oog, de oogzenuw of de hersenen. Soms kan er een hulpmiddel worden ingezet zoals een bril of lenzen. In andere gevallen is een behandeling mogelijk, zoals een staaroperatie. Het kan ook zo zijn dat de slechtziendheid blijvend is en deze niet verbeterd kan worden. Er zijn dan gelukkig wel hulpmiddelen, om mensen die slecht zien minder afhankelijk te maken van anderen. Door voorleessoftware kan iemand die slecht ziet, tekst laten voorlezen. Door middel van audiodescriptie of een goede voice-over kan beeld in video’s worden beschreven.
Op websites kom je nog wel eens video’s tegen waar geen audiodescriptie aanwezig is. Blinden en slechtzienden kunnen hier dus belangrijke informatie missen. In de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) zijn er succescriteria om te testen of er audiodescriptie aanwezig is voor blinden en slechtzienden.
Een goede voice-over of audiodescriptie kan ook mensen helpen die de video wel kunnen zien, maar moeite hebben om de bewegende beelden goed te volgen.
Audiodescriptie
Audiodescriptie is een (extra) geluidsspoor waarin wordt beschreven wat er in beeld te zien is (wat niet al uit het geluid blijkt). Dit maakt videobeelden toegankelijk voor blinden en slechtzienden. Audiodescriptie wordt vaak afgekort tot “AD”.
De audiodescriptie moet op het juiste moment te horen zijn, dus tegelijk met het beeld dat het beschrijft.
In een video is vaak al geluid aanwezig, bijvoorbeeld gesproken tekst. Het is belangrijk dat de audiodescriptie niet dwars door deze gesproken tekst heen gaat. Dan is het namelijk niet meer verstaanbaar en is de originele gesproken tekst ook niet meer duidelijk. Audiodescriptie mag wel muziek of achtergrondgeluiden overstemmen.
In sommige video’s zit al een voice-over of “verteller” die vertelt wat er te zien is. Dan heb je eigenlijk al “automatisch” audiodescriptie. Dit zie je vaak bij animaties. Het beeld is dan vaak meer ondersteunend bij het geluid. Alle informatie wordt dan al via het geluid overgebracht.
Hoe kan je audiodescriptie aanbieden? Er zijn meerdere opties, bijvoorbeeld:
- Plaats in de videospeler een knop waarmee audiodescriptie aan- en uitgezet kan worden.
- Bied zowel een video mét als een video zonder audiodescriptie aan.
- Bied een video met audiodescriptie als download aan.
Een voorbeeld van een video met audiodescriptie (Engelstalig):
Wanneer is audiodescriptie nodig?
In sommige filmscènes zal uitgebreide audiodescriptie nodig zijn, zoals in het voorbeeld van Jack Sparrow. Bij video’s die we op websites zien, is er vaak al heel wat informatie aanwezig door gesproken tekst. Dan is er alleen audiodescriptie nodig voor enkele informatie die alleen blijkt uit beeld. Een aantal zaken die vaak voorkomen zetten we hier op een rijtje.
Namen en functies die in beeld verschijnen (Lower Thirds)
Soms komt in een video een persoon in beeld. Er verschijnt dan (een balkje met informatie over de naam (en functie) van de persoon. Dit wordt ook wel een “Lower Third” genoemd. Als je de video kijkt, weet je hierdoor de naam van diegene die aan het woord is en wat diegene doet. Dat is belangrijke informatie! Zorg ervoor dat de spreker zichzelf voorstelt of dat een voice-over de spreker aankondigt. Is dat niet het geval dan zal je audiodescriptie toe moeten voegen.
Titels of teksten die tussendoor in beeld komen
Aan het begin van een video staat regelmatig een titel. Ook zie je wel eens dat in een video meerdere onderwerpen aan bod komen. Voor elk onderwerp is dan een titel te zien of is bijvoorbeeld een vraag in beeld die daarna behandeld gaat worden. Dit is ook belangrijke informatie, dus is hier audiodescriptie voor nodig.
Logo’s en andere informatieve afbeeldingen
Regelmatig zie je in een video het logo van de organisatie die de video heeft gemaakt. Dit geeft informatie over de bron van de video. Voor deze visuele informatie is audiodescriptie nodig.
Het kan ook voorkomen dat er infographics, diagrammen of grafieken in de video worden getoond. Belangrijke informatie die alleen uit het beeld blijkt, moet dan ook door middel van audiodescriptie worden overgebracht.
Aftiteling of informatie aan het einde
Vaak zie je aan het einde van een video een URL staan van een website die je kunt bezoeken, een telefoonnummer of namen van de personen die de video hebben gemaakt. Ook dit is informatief; er is audiodescriptie nodig om deze informatie over te brengen.
Andere belangrijke visuele informatie die niet uit het geluid te halen is
Naast teksten en afbeeldingen die in een video in beeld komen, kan ook andere visuele informatie van belang zijn. Soms hebben mensen een bepaalde gezichtsuitdrukking: ze schrikken ergens van of ze worden boos. Dit is niet altijd in de video te horen. Als dit soort informatie van belang is in het verhaal, is er audiodescriptie nodig die dit beschrijft. Denk ook aan videobeelden waar veel visuele informatie van belang is, bijvoorbeeld beelden van een sportwedstrijd of een animatie waarin iets wordt uitgelegd met beelden.
Niet nodig voor decoratieve sfeerbeelden
Audiodescriptie is dus nodig voor belangrijke visuele informatie, zoals hierboven beschreven. Als er sfeerbeelden worden getoond, is audiodescriptie niet nodig. Zorg er dus ook voor dat er niet te veel onnodige informatie wordt verteld.
WCAG-succescriteria
Verschil tussen succescriteria 1.2.3 en 1.2.5?
In de WCAG-richtlijnen gaan twee succescriteria over audiodescriptie:
- Succescriterium 1.2.3 Audiodescriptie of media-alternatief (vooraf opgenomen), niveau A
- Succescriterium 1.2.5 Audiodescriptie (vooraf opgenomen), niveau AA
Zoals je ziet, is het verschil dat er bij succescriterium 1.2.3 ook een media-alternatief mag worden aangeboden in plaats van audiodescriptie. Dit succescriterium is van niveau A. Als je wilt voldoen aan niveau AA (en dat wil je), dan moet je voldoen aan succescriterium 1.2.5. Dan is een media-alternatief alleen niet voldoende; er moet dan audiodescriptie zijn. Het beste is om het beide aan te bieden. Het gaat in deze succescriteria om vooraf opgenomen video’s, dus niet om live video’s.
Wat is een media-alternatief?
Een media-alternatief kan een uitgeschreven tekst zijn: een transcript. In een transcript staat alle informatie uit de video uitgeschreven in tekst. Hierin staat dan zowel de informatie uit het geluid als de visuele informatie van de video. Je kan het zien als een soort toneelscript waarin de teksten van de acteurs staan, maar waar ook in staat beschreven wat er in beeld gebeurt. Bij een video is een transcript eigenlijk een combinatie van de informatie die ondertiteling en audiodescriptie geeft. Het brengt alle informatie uit de video over.
Het is goed om naast audiodescriptie ook een media-alternatief zoals een transcript aan te bieden. Sommige mensen kunnen moeite hebben om informatie te verwerken door ernaar te luisteren of het te zien, de informatie gaat bijvoorbeeld te snel voor hen. Een tekstbestand kan voor hen dan een goed alternatief zijn. Doofblinden kunnen gebruik maken van een tekstalternatief wat is omgezet in braille.
Een voorbeeld van een transcript bij een video: https://www.w3.org/2020/10/TPAC/w3cx-challenging-assumptions.html#talk
Je kunt ook een interactief transcript aanbieden. In het transcript wordt dan de tekst gemarkeerd die op dat moment wordt uitgesproken in de video. Je kunt dan ook tekst in het transcript selecteren om naar een bepaald moment in de video te gaan.
Bron: https://www.w3.org/WAI/media/av/transcripts/.
Louter-videobeeld
Louter-videobeeld is een video waarin geen geluid voorkomt, dus ook geen muziek of achtergrondgeluiden. Voor deze informatie moet een alternatief worden geboden dat dezelfde informatie overbrengt als de beelden. Dit mag hier in de vorm van een transcript of door middel van een audiobestand. Als je beide aanbiedt, kunnen gebruikers zelf kiezen wat ze het handigst vinden om te gebruiken.
Ook mensen die wel kunnen zien, kunnen iets aan een transcript of een audiobestand hebben bij een video zonder geluid. Het kan bijvoorbeeld voor mensen met een cognitieve beperking fijn zijn om bij de video ook een beschrijving te horen of om rustig een tekst te lezen.
Succescriteria op niveau AAA
Voor niveau AAA zijn er nog twee succescriteria over audiodescriptie en een media-alternatief. In de toegankelijkheidsonderzoeken voor niveau AA worden deze succescriteria niet onderzocht.
Succescriterium 1.2.7 Verlengde audiodescriptie (vooraf opgenomen) geeft aan dat als de pauzes in de video te kort zijn voor audiodescriptie, deze verlengd moeten worden zodat er goede audiodescriptie kan komen. De video kan dan even gepauzeerd worden, totdat alle informatie uit het beeld ook is beschreven in het geluid.
Succescriterium 1.2.8 Media-alternatief (vooraf opgenomen) geeft aan dat er voor alle video’s een media-alternatief zoals een transcript aanwezig moet zijn. Alleen audiodescriptie is dan niet meer voldoende.
Uitzondering voor oudere video’s op overheidswebsites
In het Besluit digitale toegankelijkheid overheid is er een uitzondering voor (vooraf opgenomen) video’s die vóór 23 september 2020 zijn geplaatst op overheidswebsites. Alle video’s die hierna zijn geplaatst, moeten toegankelijk zijn. Natuurlijk is het het beste om ervoor te zorgen dat ook oudere video’s goede audiodescriptie bevatten. Anders krijgen sommige gebruikers de informatie van deze video’s mogelijk niet mee.
Hoe zorg je voor goede audiodescriptie?
Als je een video gaat maken, is het goed om van tevoren al stil te staan bij informatie die je alleen door middel van beeld overbrengt. Je kunt er dan voor kiezen om deze informatie ook door een voice-over te laten vertellen, zodat alle informatie ook door middel van geluid wordt overgebracht. Je hoeft dan niet later nog audiodescriptie toe te voegen, omdat de voice-over alle informatie die in beeld komt al vertelt.
Als je later audiodescriptie wilt toevoegen, kun je dit op meerdere manieren doen:
- Je kunt een geluidsspoor opnemen waarin je op de juiste momenten in de video de informatie geeft die dan te zien is. Bied dit extra geluidsspoor aan in de videospeler (waar het met een knop kan worden aan- of uitgezet) of bied een extra video aan waar dit geluidsspoor in zit.
- Je kunt ook een [lang lang=”en”]Web Video Text Tracks Format (WebVTT)[/lang] bestand maken. Hierin kun je op de juiste momenten in de video een tekstbeschrijving geven. Je kunt dan een videospeler gebruiken die deze tekst als audiodescriptie kan voorlezen.
Scribit
Er is een tool waarmee je handig zelf audiodescriptie kunt maken voor je video. Deze heet Scribit. In deze tool kun je zelf een beschrijving geven van visuele informatie die alleen door beeld wordt overgebracht en dit timen op het juiste moment in de video. In de videospeler van Scribit is er dan een optie om deze audiodescriptie aan te zetten. De informatie die jij eerder hebt geschreven, wordt dan voorgelezen op het juiste moment in de video. Je hoeft dus zelf niets in te spreken; je kunt je beschrijving gewoon typen.
AD op tv, in de bioscoop en het theater
Op tv kun je sommige programma’s ook met audiodescriptie bekijken. Dit is mogelijk bij verschillende programma’s, bijvoorbeeld bij Wie is de mol en Flikken Maastricht. De audiodescriptie gaat dan niet via de tv zelf, maar via de app Earcatch. De app kan de audiodescriptie dan op het juiste moment in het programma laten horen, terwijl dit op tv wordt bekeken. Als je samen met anderen kijkt, kun je oortjes gebruiken, zodat anderen de audiodescriptie niet horen.
Bij een Wie is de mol-opdracht of bij een jacht op de dader bij Flikken Maastricht is lang niet alles te volgen uit het geluid alleen. Hier kunnen blinden en slechtzienden dus gebruik maken van de audiodescriptie om goed te kunnen volgen wat er gebeurt. Als er audiodescriptie beschikbaar is, wordt dit van tevoren getoond met een “soundlogo”. Bij dit logo hoort een bepaald geluid, zodat het ook te herkennen is aan het geluid.
In onderstaande video vertelt Sam over de Earcatch app.
Ben je benieuwd hoe deze audiodescriptie wordt gemaakt? Er staat een leuke video hierover op de website van de NPO.
Als je als slechtziende of blinde naar de bioscoop gaat, wil je ook dat er audiodescriptie is om de film te kunnen volgen. Ook hier kun je gebruik maken van de app Earcatch.
Ook op Netflix is audiodescriptie beschikbaar bij verschillende series en films. Deze audiodescriptie gaat niet via een aparte app, maar is te horen vanuit het apparaat waarop je de film of serie kijkt. Soms is er geen audiodescriptie aanwezig op Netflix, maar deze is dan soms wel via de app Earcatch beschikbaar.
Ook bij sommige live-uitzendingen is audiodescriptie aanwezig. Dit is bijvoorbeeld al een aantal jaar zo bij de uitzending van The Passion op tv. Radio DJ Wouter van der Goes spreekt hier de audiodescriptie live in en dit is dan live op de radio te horen. Je hoort dan dus niet alleen de teksten en liedjes op de radio, maar ook een beschrijving van wat er te zien is.
Bij theaters kan audiodescriptie worden aangeboden door middel van een tolk. Je kunt dan via een koptelefoon naar deze tolk luisteren tijdens de voorstelling. Ook in musea worden bijvoorbeeld audiotours aangeboden waarin de collectie wordt beschreven en ook bij voetbalwedstrijden is het mogelijk om live een verslag te beluisteren in het stadion.
Meer weten, zien en horen?
Door alles te beschrijven wat je ziet, kun je de informatie uit het beeld overbrengen. Zo kan iedereen die het beeld niet ziet, de video toch volgen. Dit kan door middel van een goede voice-over of audiodescriptie. Bij het toegankelijk maken van video is nog meer belangrijk. Alle tips lees je in ons kennisbank thema “Beeld en Geluid”.